Sağlık ekonomisine genel bir bakış (3)

SAĞLIK HİZMETLERİNİN SUNUMUNUN ULUSLARARASI HALE GELMESİ
Uluslararası mal ve hizmet ticareti iki ayrı başlıkta ele alınabilir. Uluslararası mal ticareti, aslında geleneksel manada ülkeler arası ticareti domine eden bir olgudur. Ancak uluslararası iktisat teorisinde de tartışıldığı üzere hizmet ticaretinin uluslararasılaşması kolay değildir. Örneğin, saç kesim hizmeti de hizmet sektöründe sunulur ancak uluslararası ticarete konu olmaz. Bu hizmeti satın almanın yolu, hizmetin sunulduğu yere giderek o hizmeti almaktır. Benzeri durum sağlık hizmetleri açısından da geçerlidir. Sağlık hizmetinin talebi durumunda o hizmet için sunumun yapıldığı yere girmek gereklidir. Ancak bu durum teknolojinin gelişmesi ile bazı konularda giderek ortadan kalkmaktadır. Teknolojik gelişmeler sayesinde uzman sağlık personelinden görüş alınması ve bazı branşlarda tedavinin bireyin bulunduğu lokasyonda alınabilmesi mümkün hale gelmiştir. Bununla birlikte, mekatronik alanında ve bilişim alanında yaşanan gelişmeler birlikte değerlendirilerek bir hasta bulunduğu konumdan bir başka konumda bulunan uzman sağlık personeli tarafından ameliyat dahi edilebilmektedir.
Sağlık hizmeti sunumunun uluslararasılaşmasının temel nedeni yine ekonomiktir. Sağlık hizmetleri sunumunun alıcısı yine tüketicilerdir. Kimi tüketiciler daha iyi ve en gelişmiş tekniklerin bulunduğu yerde tedavi olmak isterken, kimi tüketiciler ise kalitelisağlık hizmetini daha ucuza mal etmek güdüsüyle hareket etmektedir. Teknolojik gelişmenin insanlara sağladığı kolaylıklar neticesinde bireyler sadece kendi ülkelerindeki hekimlere değil diğer ülkelerdeki tedavi süreçlerine ulaşabilmekte ve maliyetlerini minimize edebilmektedir. Bu amaçla insanlar sağlık hizmetlerine ulaşmak için seyahat etmektedirler. İnsanların mevcut sağlık durumlarını korumak veya tedavi olmak amacıyla sağlık hizmeti almak için ikamet ettikleri yerin dışına seyahat ederek gitmelerini ve konaklamalarını içeren durum sağlık turizmi olarak literatürde güncel olarak yer almaya başlamıştır. Sağlık turizmi, önceleri termal veya kaplıca bölgelerine yapılan alternatif tedavi hizmetlerini içeren seyahatler iken günümüzde modern tıbba ilişkin medikal tedavi yöntemlerini içeren sağlık kurumlarına ulaşmak amacıyla yapılan seyahatleri de kapsayacak şekilde genişlemiştir (Aydın, 2012:92). Sağlık turizmini geniş bir perspektiften tanımlamak istersek, fiziksel ve ruhsal sağlığı korumak, geliştirmek veya gerekli ise tedavi ettirmek hatta olası riskleri önlemek amacıyla bireylerin bulundukları konumdan bir başka konuma seyahat etmesi olarak ifade edebiliriz (Boga ve Weiermair, 2011:90). Literatürde sağlık hizmetlerinin uluslararasılaşması üzerine yapılan çalışmalar kısıtlıdır. Uluslararasılaşma konusu tek başına ele alınması gereken önemli bir konudur ancak literatürde uluslararasılaşmaya ilişkin çalışmalar kısıtlı olarak sağlık turizmi çerçevesinde ele alınmaktadır (Çetin ve Yalçın, 2021:1311).
Sağlık hizmetlerinin uluslararasılaşmasının en önemli nedeni sağlık harcamalarının maliyetlerinin fazlalaşması ve sağlık alanındaki reformlar sonucu bu harcamaların finansmanına bireylerin kişisel gelirleri ile daha fazla dâhil edilmelerinin yani maliyetlerin sağlık hizmetleri alanlar ile paylaşılmak istenmesinin bir sonucudur (Baskak ve Özçalık, 2020:208). Bundan dolayı, bireyler kaliteli, maliyeti düşük ve bütçelerine uygun hizmet almak için farklı lokasyonlara seyahat ederek maliyetlerini optimize etmek istemektedirler. Sağlık hizmetlerini sunanlar da bu durumun farkındadırlar ve bu yüzden uluslararası sağlık hizmeti talep edicilerini çekmek ve gelirlerini artırmak için çaba harcarlar. Uluslararası sağlık hizmetlerinden elde edilecek gelirlerin artırılması için sağlık alanında markalaşma çabalarının hem kamu hem de özel sektör tarafından gösterilmesi gerekmektedir. Bu anlamda sağlık alanında markalaşma için uygun politikaların hayata geçirilmesi önemlidir (Uslu vd., 2022:220).
SAĞLIK HARCAMALARININ FİNANSMANI
Sağlık hizmetlerinin insanların yaşam kalitesi üzerinde meydana getirdiği olumlu etkinin yayılması sonucu sağlık hizmetlerine ve onun tamamlayıcısı ürünlere olan talepte artış ortaya çıkmıştır. Sağlık hizmetlerine artan talebin sonucunda, arz cephesinin bu duruma vereceği cevap ve finansman sorunu karşımıza çıkacaktır. Geleneksel anlamda sağlık hizmetleri maliyetli hizmetlerdendir. Bunun yanında bilgi çağı ve yeni geliştirilen teknolojilerin yoğun kullanımı ile tıp alanında sağlanan ilerlemenin ortaya çıkardığı maliyetler sonucu sağlık hizmetlerinin maliyetleri azımsanamayacak ölçüde artış göstermektedir.
Kaynakların sınırlı olduğu varsayımı altında, özellikle sağlık hizmeti sunumunu kamusal bir sosyal politika sorumluluğu olarak gören ülkeler eldeki kaynakların kullanımı ve tahsisi noktasında etkinliğin sağlanması hususunda hassas davranacaklardır. Sağlık hizmetlerinin üretilmesi ve sunumu noktasında kaynak dağılımında ve tahsiste etkinliğin sağlanması, bu hizmetlere yapılan harcamaların finansmanının tartışılması ve nihayete erdirilmesine yönelik bilimsel çözüm iktisat teorisi ile verilebilir.